İdrar, böbrek nefronlarında glomerüler filtrasyon, tübüler geri emilim ve tübüler sekresyon olaylarının sonucunda meydana gelen ve idrar yolları aracılığıyla vücut dışına atılan bir sıvıdır. İdrarın kendine has fiziksel ve kimyasal özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler arasında rengi, kokusu, kıvamı, miktarı, dansitesi ve pH değeri yer almaktadır.

Alınan idrar örneği renksiz ve temiz bir camda gözle incelendiğinde normalde amber sarısı olur. Eğer fazla oranda sıvı alınmışsa, idrarın rengi açılır. Sıvı alımı az olduğunda ise idrar rengi daha koyu olur. İdrarın rengi değerlendirildiğinde çeşitli sağlık durumlarına işaret edebilir:

Normal idrar rengi berraktır. Ancak idrarda bulanıklık varsa bu üratlardan, fosfatlardan, karbonatlardan, lökosit, oksalat gibi hücresel elemanlardan ya da bakterilerden kaynaklanabilir.

Bulanıklığın nedeni üratlar ise, bu soğuk nedeniyle meydana gelir. Eğer idrar ısıtılırsa bulanıklık kaybolur. Fosfat ve karbonatlardan kaynaklanan bulanıklık ise alkali idrarda olur. Eğer idrar ısıtılırsa, bulanıklık belirgin hale gelir. İdrar örneğine 1-2 damla asetik asit damlatılırsa bulanıklık kaybolur. Çünkü bu madde bulanıklığa neden olan kalsiyum fosfatı suda çözünebilen primer kalsiyum fosfat ve kalsiyum asetata dönüştürür. Oksalatlar nedeniyle idrar bulanıklaşırsa, bu hafif alkali ve hafif asidik idrarda olur. İçine 1-2 damla HCl (%12,5'lik) damlatılırsa bulanıklık kaybolur. İdrar lökosit gibi dejenere olmuş iltihaplı etkenlerden bulanık hale geldiyse, içine 1-2 ml %10-20'lik NaOH damlatılırsa, idrar jelatinimsi saydamlığa döner. Bakteriler nedeniyle idrar bulanık hale gelirse, idrarın ısıtılması, alkali hale getirilmesi veya asitlendirilmesi halinde bulanıklık düzelmez.

İdrarın normalde kendine has bir kokusu vardır. Ancak çeşitli etkenler idrarın kokusunun değişmesine neden olabilir. Özellikle bazı ilaçlar idrardan atılırken idrar kokusunu değiştirebilir. Eğer idrar kokusuz olursa, bu akut renal yetmezliklerde görülebilir. Diyabetes mellitusta idrarda meyve kokusu olabilir. Eğer idrar kötü kokuyorsa, bu bir enfeksiyon işareti olabilir. Terli ayak kokusu gibi kokan idrar, glutarik asidemi ve izovalerik asidemi durumlarında görülür. İdrarda karamel kokusu, akçaağaç kokusu olursa, bu idrar hastalığını gösterir. Küf kokusu gibi bir koku olursa, bu fenilketonüri durumunda meydana gelir. Eğer idrarda ekşi kokusu olursa, bu tirozinemiye işaret eder.

Normalde idrar akıcı bir kıvamdadır. İdrar örneği çalkalandığında oluşan köpük bile kolayca hızla kaybolur.

İdrar hacmi erkeklerde 24 saatte kadınlara göre daha fazla olabilir. Ancak bu miktar alınan sıvı miktarı, diyet, böbreklerin dışındaki su kaybı gibi etkenlerle değişebilir.

24 saatlik idrarın sürekli olarak 50 ml altında olması ya da hiç idrara çıkmama durumu anüri olarak tanımlanır. 24 saatlik idrarın sürekli olarak 400 ml altında olması oligüri, 2500 ml üzerinde olması ise poliüri olarak tanımlanır. Sık idrar yapma pollaküri, ağrılı idrar yapma ise dizüri olarak tanımlanır.

İdrar dansitesi, 1 cm³ idrarın mg cinsinden ağırlığını gösterir. Bu oran alınan sıvı miktarına göre 1002 oranına kadar inebilir ya da 1040 seviyesine çıkabilir. İdrarın dansitesi distile edilmiş sudan yüksektir, çünkü içinde bulunan organik ve inorganik maddeler bu durumu sağlar. Dansite ölçümü ürinometre ve idrar stripleri ile yapılabilir.

Normalde idrar pH seviyesi 6,2 civarındadır. Bu oran 4,8 ile 8,2 seviyeleri arasında değişebilir. İdrar pH değeri pH kağıtları ve turnusol kağıtları yardımıyla incelenmektedir. Bu değer, diyet sırasında NH₄Cl alımında, güç sindirimde, bikarbonat alımında, potasyum yetmezliğinde, mesane ve idrar yolu iltihaplarında, renal tübüler hastalıkta ve renal yetmezlikte farklılık gösterebilir. Protein bakımından zengin bir diyette idrar pH değeri asit tarafa, meyve ve sebze ağırlıklı diyette ise alkali tarafa kayma gösterebilir.