İdrar tahlili, idrar içindeki maddeleri değerlendirerek idrar yolu enfeksiyonlarından şeker hastalığına kadar vücutta bulunan birçok hastalığın teşhis edilmesinde kullanılır. Normalde idrarın yoğunluğu ve rengi belirli aralıklardadır. Ancak çeşitli rahatsızlıklar sonucu idrarın renginde ve kıvamında değişiklikler görülebilir. Örneğin, idrarın renginin koyu olması vücudun susuz kaldığının habercisidir.

İdrar, yaklaşık 100'den fazla testin yapılabileceği bir vücut sıvısıdır. Örneğin, kadınlar hamile olup olmadıklarını eczaneden aldıkları hamilelik testiyle bir miktar idrar kullanarak öğrenebilirler. İdrar yoluyla yapılan testler şunlardır:

İdrarın rengi açık sarı ile koyu sarı arasında değişir. Günlük hayatta tükettiğimiz birçok yiyecek ve içecek, kullanılan ilaçlar idrarın renginin değişmesine neden olabilir. Uzun dönem bu şekilde olması böbrek rahatsızlıkları veya şeker hastalığının belirtisi olabilir. Vücut susuz kaldığı zaman idrarın rengi koyu sarı şeklinde görülürken, idrarda kan olması idrarın renginin kırmızıya dönmesine yol açar. İdrar normalde berrak renktedir. İçerisine karışan kan, parazit, bakteri ve mayalar idrarın bulanıklaşmasına neden olur. İdrarın yoğunluğu 1000-1030 arasında değişir. İdrarın 1030'dan daha fazla bir yoğunluğa sahip olması az su içilmesi, ishal, kusma, aşırı terleme gibi sebeplerden kaynaklanabilir.

İdrarın yoğunluğunun 1005'in altına düşmesi böbrek hastalıkları, bol miktarda sıvı alınması, idrar söktürücülerin kullanımı nedeniyle meydana gelir. İdrarın pH değeri 4.6 ile 8.0 arasındadır. Süt ürünlerin tüketimi, limon gibi asitli gıdalar tüketilmesi idrardaki pH değerinin değişmesine neden olur. pH değerinin 8.0 üzerine çıkması kusma, böbrek rahatsızlıkları, idrar yolu enfeksiyonları gibi rahatsızlıklarda görülür. pH değerinin 7.0 değerinin altında olması ise akciğer hastalıkları, şeker, ishal, susuzluk, açlık, yüksek dozda alkol alımı, yüksek dozda aspirin alımı gibi durumlarda ortaya çıkar. İdrarda bulunan protein çeşitli böbrek hastalıklarına, şeker hastalığına, kalp yetmezliği, kanser, yüksek tansiyon gibi rahatsızlıklara işaret edebilir. İdrarda bulunan şeker, şeker hastalığına, böbrek hastalıkları ve karaciğer hasarlarının habercisidir. İdrarda normalde keton bulunmaz. Keton açlıkta, bilinçsiz diyet yapanlarda ve oruç tutan kişilerde pozitif olarak görülür. İdrarda enfeksiyon olması halinde nitrit de pozitif çıkar. Bilirubin bulunması, karaciğer hasarları, ürobilinojen ise siroz, hepatit B gibi rahatsızlıkların habercisi olabilir.

İdrarda alyuvar ve akyuvar genelde bulunmaz. Bu bulgular idrar yollarında oluşan taş ve kum, böbrek iltihaplanmaları, mesane tümörleri, idrar yolu enfeksiyonlarında görülür. İdrarda bulunan kristaller ise taş ve kum belirtisi olup, görülen çeşitli hücreler ise araştırılmalıdır. Bu hücreler kanser hücreleri de olabilir.

İdrar tahlili yapılmadan önce kullanılan ilaçlar, kadınların regl döneminde olması, çeşitli idrar söktürücü ilaçlar idrar tahlilinin yanlış sonuç vermesine yol açabileceği için bunlara dikkat edilmesi gerekir.